Lek in Zuid-Tirools stuwmeer onder controle

Het zou je maar gebeuren; je bent lekker op vakantie als je plots je accommodatie moet verlaten omdat er een stuwdam op springen staat. Even leek dit scenario werkelijkheid te worden voor de bewoners van het toeristische Ultental in het Italiaanse Zuid-Tirol waar er plotseling grote hoeveelheden water ontsnapte uit het Zoggler stuwmeer. Momenteel is de situatie onder controle.

Stuwmeer naast skigebied

Het Zuid-Tiroolse Ultental is een langgerekt, rustig zijdal bij Meran, omgeven door hoge bergtoppen en dichte lariksbossen. Het dal staat bekend om zijn authentieke boerderijen met houten gevels, oude molens en een traditioneel karakter. Wandelaars en rustzoekers vinden er talloze paden langs almen, bergmeren en de eeuwenoude Ultner lariksen. In de winter biedt het kleine skigebied Schwemmalm een gemoedelijk alternatief voor de drukkere wintersportplaatsen. Naast de parkeerplaats van het dalstation van dit skigebied ligt het Zoggler stuwmeer (Zoggler Stausee).

Stijgend waterpeil

Sinds dinsdagmiddag lekte er enorm veel water uit een tunnel aan de voet van het stuwmeer Zoggler. Dit leidt tot bezorgdheid in de vallei en onder de bewoners. De watermassa’s stroomden via de Ultner Badlweg naar beneden en monden na ongeveer 30 meter uit in de Falschauer, die erlangs stroomt. Het waterpeil van deze rivier werd dus steeds hoger. In de nacht van dinsdag op woensdag hielden brandweerlieden van de vrijwillige brandweer van Ulten en St. Pankraz toezicht op de waterdoorstroming. Verschillende bewoners van de huizen langs de Falschauer gaven er uit veiligheidsoverwegingen de voorkeur aan om bij familie te overnachten. Burgemeester Stefan Schwarz maakte woensdagochtend bekend dat technici van Alperia ter plaatse waren. Het lek was gelokaliseerd en er werd geprobeerd het te repareren.

Technisch defect oorzaak lek

Alperia, de exploitant van de centrale, kon vanaf het begin uitsluiten dat het incident de dam betrof. Het continue controlesysteem gaf aan dat de parameters te allen tijde binnen het normale bereik lagen. Technici van Alperia stelden ter plaatse vast dat de toegenomen waterafvoer uit de onderste uitlaattunnel werd veroorzaakt door een technisch defect in een van de onderdelen. De hoeveelheid water die uit de tunnel komt, is momenteel stabiel en onder controle, net als de waterstroom van de Falschauer. Er was volgens Alperia op geen enkel moment sprake van gevaar of risico voor de bevolking.

Rampscenario

Gelukkig liep het lekprobleem in het Ultental met een sisser af, maar het is goed om te weten dat er in vrijwel alle landen met stuwmeren een vastgelegde noodprocedure (of rampenplan) bestaat voor het geval een dam op doorbreken staat. Deze procedures zijn gericht op het waarschuwen, evacueren en beschermen van de bevolking in de risicogebieden stroomafwaarts van de dam. Het laatste voorbeeld van een ramp met een stuwmeer in Noord-Italië stamt alweer uit de vorige eeuw. Op 9 oktober 1963 om 22:39 uur stortte een enorme aardverschuiving van ongeveer 260 miljoen kubieke meter rots van de berg Monte Toc in het stuwmeer achter de Vajontdam, dat op ongeveer 100 km afstand van Venetië ligt. Deze massa verplaatste het water in het meer met enorme kracht, waardoor een tsunami van ongeveer 250 meter hoog over de dam heen spoelde. De dam zelf bleef grotendeels intact, maar de watermassa verwoestte dorpen in de vallei eronder, waaronder Longarone, waarbij naar schatting 1.917 mensen omkwamen.

Recente damdoorbraak

Een meer recent voorbeeld van een damdoorbraak in de Alpen vond plaats in augustus 2023 in Slovenië, waar hevige regenval leidde tot overstromingen en de doorbraak van een dam in de rivier de Mur nabij het plaatsje Dolnja Bistrica. Dit resulteerde in evacuaties in tien omliggende dorpen. De overstromingen veroorzaakten aanzienlijke schade en benadrukten de kwetsbaarheid van infrastructuur in bergachtige gebieden tijdens extreme weersomstandigheden.