Steenmannetjes: nuttige wegwijzers of schadelijke trend?

Wie wel eens in de bergen wandelt, heeft ze vast gezien: kleine stapeltjes stenen langs het pad. Deze steenmannetjes zijn al eeuwenlang een oriëntatiepunt voor bergsporters. Het woord cairn, zoals ze internationaal vaak genoemd worden, komt uit het Schots-Gaelisch en betekent simpelweg “stapeltje stenen”. Van de Alpen tot in de Andes en van Nieuw-Zeeland tot de Pyreneeën – waar stenen en bergen zijn, vind je steenmannetjes.

Duidelijk doel

Oorspronkelijk dienden ze een helder doel: aangeven waar het pad loopt, vooral op plekken waar markeringen ontbreken of waar sneeuw, mist of duisternis het zicht beperken. Steenmannetjes hebben één groot voordeel: ze passen zich aan aan de omstandigheden. Als een pad door een aardverschuiving of steenval verplaatst moet worden, is het vaak een kwestie van nieuwe steenmannetjes bouwen om de juiste route te markeren.

Van hulpmiddel naar hype

De laatste jaren is het bouwen van steenmannetjes uitgegroeid tot een soort trend. Steeds meer wandelaars stapelen stenen op, niet omdat het nodig is, maar omdat het er leuk uitziet of als een persoonlijke ‘handtekening’ op de berg. Op sommige plekken staan er inmiddels zoveel dat de route onduidelijk wordt. Een overvloed aan steenmannetjes kan zo juist tot gevaar leiden.

Gevolgen voor de natuur

Het verplaatsen van stenen lijkt onschuldig, maar het kan grote gevolgen hebben voor het bergmilieu. Stenen bieden onderdak aan insecten, planten en andere kleine organismen. Door ze weg te halen, verdwijnen schuilplaatsen en worden natuurlijke processen verstoord. Bovendien houden stenen zaden vast die bijdragen aan de begroeiing. Zonder die bescherming spoelt de bodem sneller weg en vertraagt het herstel van de vegetatie. Op hoogte kan het wel 15.000 jaar duren om 10 centimeter nieuwe bodem te vormen – schade die dus nauwelijks te herstellen is.

Regels en boetes

Om de natuur te beschermen hebben veel nationale parken maatregelen genomen tegen het bouwen van onnodige steenmannetjes. In sommige gebieden kan het je zelfs een boete van 135 euro opleveren. Elders wordt actief campagne gevoerd om overbodige steenmannetjes juist weer af te breken. Ook in de Franse Alpen is het verplaatsen van stenen officieel verboden, al wordt er meestal alleen tegen opgetreden als er duidelijk schade of overlast ontstaat.

Bouwen? Alleen als het echt moet

Steenmannetjes zijn onmisbaar als markering in moeilijke omstandigheden, maar alleen als ze op de juiste plek staan en met een duidelijk doel. De beste regel voor bergwandelaars: bouw alleen een steenmannetje als er echt behoefte is aan extra markering. Zo houden we de bergen veilig én beschermen we de kwetsbare natuur.